Eski Uygarlıkların Kimya Bilimine Katkıları

Bilim; insanların dış dünyayı nesnel bir biçimde, deney ve gözleme dayanarak anlama ve açıklama çabasıdır. Belirli bir sisteme göre düzenlenmiş bilgi birkimidir. Bu nedenle bilimsel bilgi yeryüzünde tarih sahnesinde yer alan uygarlıkların katkıları ile gelişmiştir. Mezopotamya, Antik Mısır, Çin, Hint, Yunan, Orta Asya ve İslam uygarlıkları bilimin gelişmesine katkılar sağlayan uygarlıklar arasındadır.

1 - Mezopotamya

• Mezopotamya uygarlığı , astronomide ve matematikte bilime önemli katkılar yapmıştır. Tekerleğin icadı önemlilerindendir.
• Zaman ölçme, alan hesaplama, sulama kanallarını organize etme ile ilgili astronomi ve matematik bilgilerini kullanmışlardır.
• Metalurji, ilaç ve süs eşyası üzerine yoğun çalışmalar olduğu keşfedilmiştir.
• Sümerler gözlemlerini sayısal verilere dönüştürüp, kilden yapılmış tabletlere bu gözlemlerini kaydetmişlerdir.
• Öğütme, kaynatma, çalkalama, yıkama, özütleme, çözme gibi fiziksel yöntemler kullanılmıştır.
• İlaç yapımında anorganik mineraller dışında bitki ve hayvanların çeşitli kısımları etkin madde olarak kullanılmıştır.
• Bitkisel ve hayvansal boyalarla deriler boyanmıştır. Cam eşyalar yapılmış, bir çok mineral vr metal (altın, gümüş, bakıt, kalay, tunç gibi) süs eşyası olaraka kullanılmıştır.

Sümerler tarafından yazılmış kil tablet.

2 - Mısır

• Mısır ile ilgili en önemli kaynaklar duvar resimleridir. Mısırlar ölümden sonra fiziksel bedenin tekrar dirileceğine ve ruhun ölümsüz olduğuna inanmışlardır.
• Cam ve metal işleme için yüksek sıcaklık sağlayacak kapalı fırınlar kullanmışlardır.
• Tabaklama yapmışlardır. Tabaklanan deriler, bitkisel ve hayvansal boyalarla boyanmıştır. (Deri tabaklama, deri işleme yöntemidir. Bu işlem ile deri fiziksel ve kimyasal işlemlere tabi tutulur ve endüstriyel bir ürün olması sağlanır)
• Kili, bina yapımında taşlar arasında yapıştırıcı olarak kullanmışlardır. Bunun en büyük kanıtı piramitlerdir. Ayrıca kilden çanak ve çömlek yapmışlardır.
• Değişik alaşımlar elde etmişlerdir, elde edilen metalleri süs eşyası yapımında kullanmışlardır.
• Kükürt Mısırlılarca yaygın olarak kullanılmıştır. Kükürtdioksitin mikrop öldürücü özelliğinden bahsedilmektedir. Ayrıca bakır, gümüş ve kükürt karışımları ısıtılıp cila elde edilmiştir.
• Mısırlılar çeşitli bitkiler kullanarak hem ilaç elde etmiş hem de renklerini uzun süre koruyan mürekkepler hazırlamışlardır.
• Mumyalam teknikleri üzerine yaptıkları araştırmalar, muayene, tanı, tedavi gibi uygulamalar tıp alanında bilime önemli katkılar sağlamıştır.

3 - Çin

• Mürekkebin keşfi, matbaanın ve kağıdın kullanılması bilimin gelişmesine, düzenli bilgi birikimine ve daha hızlı yayılnasına büyük katkı sağlamıştır.
• Bazı tarihçiler Simya ile ilgili kavramların aslında Çin'de ortaya çıkıp Hindistan yoluyla Mısır ve Antik Yunan'a geçtiğini belirtmektedir.
• Çin'de metalurji çok eski tarihlere dayanır. Milattan önce körüklü ocaklarda dökme demirden tıp yaptıkları belirtilmektedir.
• Teraziyi kullanmış, damıtma ile alkol elde etmişlerdir.
• Pamuk yerine ipek işçiliği ön plana çıkmıştır.
• Güherçile (KNO3), barut yapımında kullanılmıştır.
• Milattan önce porseleb yapımının da olduğu bilinnektedir. Porselen süslemesinde de çeşitli boyar maddeler kullanılmıştır.
• İlk simya kitaplarından biri MÖ 140 yıllarında Çin'de yayımlanmıştır. Bu kitapta kristallendirme gibi çeşitli kimyasal yöntemlerden bahsedilmiş, maddelerin nasıl tepkimeye girdiğini gösteren cetveller verilmiştir.

 

4 - Hindistan

• Hintlileri eski çağlarda öne çıkaranlar pamuk ve metalleri kullanmaları olmuştur.
• Eski Hint yazıtlarında altın ve gümüşün kullanıldığı bilinmektedir.
• Çanak çömlek yapıp bunları boyar maddelerle süslemişlerdir.
• İlaç hazırlamak için cam şişeler, imbik ve fırın gibi araçlar kullanmışlardır.
• Alaşımlar elde etmişler ve paslanmaya karşı dirençli dökne demir sütunlar yapmışlardır.
• Eski Hint felsefesine göre nesneler beş temel elementten oluşmuştur. Bunlar, toprak, su, hava, eter ve ışıktır. Hibt felsefesine göre atom parçalanamaz, küre biçimli, belli bir kokusu, rengi ve tadı olan parçacık çiftleridir.

5 - Antik Yunan (Helenistik)

• Antik Yunanda yaşayanların, deri işlemeyi, derileri tabaklamayı ve boyamayı cam malzeme yapmayı, sabun yapmayı bildiklerini doğrulayan kanıtlar vardır. 
• Antik Yunanda simya alanındaki gelişmelerin kullanımı dışında özellikle, soyut, kurgusal ve kavramsal düşünce akımları ortaya çıkmıştır. 
• Element ve atom kavramlarını açıklamak için doğa olaylarını kullanmışlardır. 
• Zosimos yazdığı Alchemie adlı kitapta birçok araç-gereç ve yöntemin yanı sıra ölümsüzlük iksirinden de bahsetmiştir. 
• Diğer uygarlıklardan elde ettikleri kazanımları da kendilerininki ile birleştirmişlerdir. 
• Felsefeyi ön plana çıkaran çalışmalara yönelmişlerdir. En küçük ve bölünemeyen tanecikler atom olarak tanımlanmıştır. 

6 - Orta Asya Uygarlıkları 

• Eski Çağlarda Orta Asya'da en önemli uğraş tarım olsa da madencilik ve el işçi- liği de önemli uğraşlardan olmuştur. 
• Yapılan kazılarda çanak çömlekler, metal eşyalar ve tunç silahlar bulunmuştur. llaç yapımı ve tıp alanı ile ilgilendikleri de bilinmektedir. 
• Bitkisel ve madensel boyalar kullandıkları, metalleri maden kömürü ile ısıttıkları ve çelik benzeri alaşım elde ettiklerine ilişkin bilgilere ulaşılmıştır. 
• Özellikle Orta Asya'daki madenlerin bolluğu buralarda eski çağlarda metallerle ve metalurji ile ilgilenilmesini sağlamıştır. 
• Çeşitli taşlarla ve metallerle süsleme işleri yapılmıştır. Tibet ve Moğolistan'ın bitki örtüsünden dolayı, bu bölgelerde bitkilerden ilaç ben- zeri karışımlar elde edilmiştir. 

7 - İslam Uygarlıkları 

• İslam bilginleri yaptıkları çalışmalarda sülfürik asit, hidroklorik asit gibi birçok asit elde etmişlerdir. 
• Damıtma, kaynatma, özütleme, kavurma, çözme, mayalama, eritme, süzme gibi birçok yöntem kullanmışlardır. Aynı zamanda taş fırın, imbik, cam malzemeler, metal aparatlar gibi birçok araç-gereç geliştirmişlerdir. 
• Ebubekir er-Râzi, Cabir bin Hayyan gibi âlimlerin çalışmalarının Avrupa'da yayması, İslam bilginliğini öne çıkarmıştır. 
• İslam âlimleri yeni maddelerin keşfi ve sınıflandırılması üzerine çalışmalar yer almışlardır

Çap Yayınları, 9.Sınıf Kimya