Dünyanın Merkezinde Ne Olduğunu Nasıl Biliyoruz?

-

Yer kabuğu ve yer kabuğuna yakın olan katmanlar hakkında doğrudan bilgi edinebiliyoruz çünkü bu katmanlara ulaşmak görece daha kolay. Ancak Dünya'nın merkezine gidip analiz etmek üzere madde toplama şansımız yok. Derinlere doğru gittikçe hem basınç hem de sıcaklık aşırı miktarda artıyor. Örneğin 2.700 kilometre derinlikteki basınç, atmosfer basıncının yaklaşık iki milyon kati. Dünya'nın merkezindeki basınç ise atmosfer basıncının yaklaşık üç milyon katı. Peki, gidilmesi imkansız olan bu yerlerin hangi maddelerden oluştuğu hakkında nasıl fikir ediniyoruz? 

Dünyanın Katmanları


Dünya'nın merkezinin bileşimi hakkında dolaylı olarak fikir edinmemizi sağlayan pek çok şey var. Bunlardan bazıları şunlar: 

• Dünya'nın çevresinde oluşturduğu kütle çekim alanı incelenerek Dünya'nın kütlesi ve dolayısıyla öz kütlesi hesaplanabiliyor. 

• Depremler sırasında oluşan sismik basınç dalgalarının Dünya'nın katmanlarındaki yayılımı incelenerek bu katmanların ortalama yoğunluğu hesaplanabiliyor. 

• Dünya'nın merkezine gönderilen sismik dalgalar dış çekirdeğin sıvı olduğunu gösteriyor. 

• Dünya'yı ve Güneş'i meydana getiren gaz ve toz bulutunun bileşiminde hangi tür elementlerin hangi yoğunluklarda bulunduğu, Güneş'in spektrumunun incelenmesiyle anlaşılabiliyor. Böylece Dünya'da hangi elementlerin hangi miktarlarda olması gerektiği hesaplanabiliyor. 

• Dünya'nın atmosferinde, yer yüzeyinde ve mantonun üst katmanlarında hangi elementlerden hangi miktarda olduğu hakkında doğrudan bilgi edinilebiliyor. 

• Mantonun üst katmanlarında bulunan maddeler, laboratuvar ortamında mantonun alt katmanlarındakine benzeyen koşullar altında incelenebiliyor. Bu maddelere laboratuvar or- tamında sismik dalgalar gönderilerek elde edilen verilerin, mantonun alt katmanlarına sismik dalgalar gönderilerek elde edilen verilerle karşılaştırılmasıyla mantonun alt ve üst katmanlarının bileşimlerinin birbirine benzediği görülüyor. 

• Dünya'nın toplam kütlesi ve bileşimi ile atmosferin, yer kabuğunun ve mantonun top- lam kütlesi ile bileşimi bilinmektedir. Bu sayede Dünya'nın iç ve dış çekirdeğinin toplam kütlesi ve bu katmanların bileşimi hesaplanabiliyor. Mantoda ve daha üst katmanlarda yer almayan maddelerin çekirdekte olması gerekir. 

• Çekirdeğin Dünya'nın manyetik alanımı oluşturabilmesi için bileşimindeki metallerin yoğunluğu yüksek olmalıdır ve bu metaller yüksek basınç altında bile sıvı halde bulunabilmelidir. 

Yukarıda özetlenen tüm durumlar dikkate alınarak hesaplar yapıldığı zaman Dünya'nın çekirdeğinin çoğunlukla demirden oluştuğu ve önemli miktarda (yaklaşık %4 oranındaki nikel de içerdiği anlaşılıyor. Ayrıca çekirdekte bulunan bazı hafif elementlerin -örneğin oksijen ve sülfür- çekirdeğin yoğunluğunun % 10 kadar düşmesine neden olduğu da düşünülüyor,

http://bilimgenc.tubitak.gov.tr

Resim: https://khosann.com/dunyanin-cekirdegi-4-milyar-yil-genc/

Yıldırım Yayınları, Coğrafya Ders Kitabı 10, 2021, Syf. 13

Yorumlar

Yorum Gönder

En Çok Okunanlar

Eski Uygarlıkların Kimya Bilimine Katkıları

-
Resim
Bilim; insanların dış dünyayı nesnel bir biçimde, deney ve gözleme dayanarak anlama ve açıklama çabasıdır. Belirli bir sisteme göre düzenlenmiş bilgi birkimidir. Bu nedenle bilimsel bilgi yeryüzünde tarih sahnesinde yer alan uygarlıkların katkıları ile gelişmiştir. Mezopotamya, Antik Mısır, Çin, Hint, Yunan, Orta Asya ve İslam uygarlıkları bilimin gelişmesine katkılar sağlayan uygarlıklar arasındadır. 1 - Mezopotamya Mezopotamya uygarlığı , astronomide ve matematikte bilime önemli katkılar yapmıştır. Tekerleğin icadı önemlilerindendir. Zaman ölçme, alan hesaplama, sulama kanallarını organize etme ile ilgili astronomi ve matematik bilgilerini kullanmışlardır. Metalurji, ilaç ve süs eşyası üzerine yoğun çalışmalar olduğu keşfedilmiştir. Sümerler gözlemlerini sayısal verilere dönüştürüp, kilden yapılmış tabletlere bu gözlemlerini kaydetmişlerdir. Öğütme, kaynatma, çalkalama, yıkama, özütleme, çözme gibi fiziksel yöntemler kullanılmıştır. İlaç yapımında anorganik mineraller dışında bitki v...
Devamı

Dünyanın En Zeki İnsanı Christopher Langan Kimdir?

-
Resim
20/20 televizyon haber programı Langan'a IQ testi yapması için bir nöropsikolog tuttu. Test sonuçları çizelgelerin dışındaydı - Ölçülemeyecek kadar yüksekti. Bazı standartlara göre Langan'ın IQ'su 195 bazılarına göre is 210 dur. Başka bir zaman Langan fazla zekiler için hazırlanmış bir teste girdi ve sadece bir soru hariç tüm soruları yaptı. Üç yaşındayken radyodan spikerin okuduğu çizgi romanı kendi başına okuma öğrenene kadar takip ederdi. Langan, okulda hiç çalışmadan yabancı dil sınıfındaki bir teste girebilir ve eğitmen gelene kadar birkaç dakika içinde kitaptan okuduğu 1-2 sayfa ile sınavı geçebilirdi. Gençliğinin ilk yıllarında, bir çiftlik işçisi olarak çalışırken, teorik fizik alanında geniş çapta okumaya başladı. On altı yaşında, Bertrand Russell ve Alfred North Whitehead'in ünlü, anlaşılmaz başyapıtı Principia Mathematica'dan geçti.  Test sırasında bir noktada uyuyakalmasına rağmen SAT'dan mükemmel bir puan aldı.
Devamı

Mit ve Mitoloji

-
Resim
İçindekiler Mit Mitler ve Dinsel Törenler İnanç Olarak Mit Mit ve İdeoloji Mitoloji Geleneksel Görüşler Mitlerin Yapısal Çözümlemesi   Mit , bir uygarlıkta, kurumların varlığının ve toplumsal düzenin ortaya konup sürdürülmesinin kökeninde bulunan kutsal ve temel bir olaya ilişkin bir anlatıdır; mitoloji ise, belli bir halka ya da kültüre özgü mitler topluluğudur. Mit Dar anlamıyla mit (yunancada "söz" anlamına gelen mythos' tan gelir) bir anlatıdır ve ilgi çeken yanı, dilinin niteliğinde değil, bu anlatıda açıklanan öyküdedir. Mitlerin çoğunun kahramanları masal kişileridir ve mitlerin dışında bunların varlığından söz edilemez. Ayrıca, mitlerde olup bitenlerin temel özelliği, deneyime ters düşmesi ve en baştaki bir zamanın, bir "mit zamanı" nın söz konusu olmasıdır. Başka bir deyişle mit, zamanı ortadan kaldırır, öncesiz-sonrasızlık taşır; şimdi ve her zaman ortaya çıkar. Sözgelimi, doğada her gün gerçekleşen güneşin doğuşu gibi...
Devamı

SULTAN MELİKŞAH KİMDİR?

-
Resim
 TRT 1 Ekranlarında yayınlanan "Uyanış: Selçuklu"  dizisinden tanıdığımız Sultan Melikşah'ın hayatı; MELİKŞAH'IN VELİAHT OLUŞU Salim Koca Alp Arslan'ın Oğlu Melikşah' Selçuklu  tahtıı iiçin hazırlanması ve veliaht tayin etmesi üzerinde durur. Melikşah, Sultan Alp Arslan'ın 10 oğlundan biridir. Melikşah, kardeşleri arasındaki yaş sıralamasında ikinci sırada gelmektedir. Yani sultanın ikinci ikinci büyük oğluydu. 1055 yılında Belh şehrinde doğmuştur. Sultan Melikşah Sultan Alp Arslan, oğlu Melikşah'ı tecrübeli vezir nizamülmülkün denetiminde bir miktar kuvvet ile Nahcivan'da kurdurduğu ordugahta bıraktı.Kendisi de ordusunun büyük bölümü ile Gürcistan üzerine yürüdü. Sultan Alp Arslan  Selçuklu ordusu ile gürcü toprakları üzerinde geniş bir akın harekatında bulunurken, Doğu Anadolu'ya girdiler; Van Gölü civarında birçok müstahkem şehir ve kaleler fethettiler. Şehzade Melikşah, yapılan tüm saldırılarda tıpkı  büyük Türk komutanları gibi en önde çar...
Devamı