Galvanometre Nedir? Ne İşe Yarar?

Galvanometre denen aygıtlar bir elektrik devresinden akım geçip geçmediğini saptamaya yarar. Devreden geçen akımın şiddeti ise genellikle ampermetreyle ölçülür. Ama özellikle zayıf akımlara karşı çok daha duyarlı olan galvanometreler akım şiddetini ölçmek içinde kullanılabilir. Bu aygıtların adı, elektrik konusundaki ünlü çalışmalarıyla tanınan İtalyan fizyoloji ve fizik bilgini Luigi Galvani'nin anısına verilmiştir.

1820'de Danimarkalı fizikçi Hans Christian Örsted, üzerinden elektrik amımı geçirilen bir telin, yakınındaki bir pusulanın mıknatıslanmış ibresini saptırdığını bulmuştu. Bir pimin üzerinde dönebilen mıknatıslanmış bir iğne ile çevresindeki bir bobinden oluşan galvanometre yapımı da bu ilkeye dayanır. Bobinden elektrik akımı geçirildiğinde iğne belirli bir açı kadar sapar. Bu açının büyüklüğü akımın şiddetine bağlıdır; akım arttıkça açı da büyür.

Çok yaygın olarak kullanılan döner bobinli galvanometrede yada öbür adıyla d'Arsonval galvanometresinde at nalı biçimindeki güçlü bir mıknatısın kutupları arasında serbestçe dönebilen bir bobin bulunur. Üzerinden bir akım geçirildiğinde mıknatısa dönüşen bu bobinin çevresindeki magnetik alan ile mıknatısın magnetik alanı arasındaki etkileşme sonucunda bobin dönmeye başlar. Eğer bobine dereceli bir kadran üzerinde hareket eden bir gösterge bağlanırsa bobinin dönme miktarı, dolayısıyla akımın şiddeti ölçülebilir. Bazı galvanometrelerde bobin gösterge yerine küçük bir ayna takılır ve aynadan yansıyan ışık ışınları belirli uzaklıktaki bir kadranın üzerine düşürülür. Bu ışık demeti bobinin en küçük hareketinde bile oldukça geniş bir açıyla saptayacağı için, bu tip galvanometrelerde en zayıf akımların varlığı kolayca saptanabilir.